Wat is het?

Wie in de Grafimedia werkt, kan te maken krijgen met fysieke belasting. Onder fysieke belasting – ook wel lichamelijke belasting genoemd – verstaan we het belasten van het houdings- en bewegingsapparaat. Het houdings- en bewegingsapparaat omvat het hele stelsel van spieren, botten, pezen en gewrichten.

1.1 FYSIEKE BELASTING IN DE GRAFIMEDIA

Fysieke belasting door het werk komt voor binnen de Grafimedia en is daarom een belangrijk onderwerp. Vooral in de productiebedrijven waar veel machines gebruikt worden zien we functies waarbij de fysieke belasting groot kan zijn. In het werk binnen de Grafimedia ontstaat fysieke belasting met name door tillen en dragen, duwen, trekken en knijpen, repeterende bewegingen, ongunstige werkhoudingen en langdurig staan. Hieronder worden deze verschillende vormen van fysieke belasting toegelicht.

1.1.1 Tillen en dragen

In de Grafimedia komt tillen en dragen wat betreft het onderwerp fysieke belasting het meest voor. Veilig en gezond verplaatsen van materiaal is voor werknemers van groot belang.

Bij tillen pakt iemand een voorwerp met de hand(en) beet, beweegt het zonder tilhulpmiddelen naar een locatie direct in de buurt en zet het weer neer. Denk daarbij aan het optillen van een doos om op een tafel te plaatsen.
Dragen is een handeling waarbij een object met de handen wordt vastgepakt en vastgehouden en zonder tilhulpmiddelen over een afstand wordt verplaatst. In werksituaties zijn draagafstanden meestal kort. Om een voorwerp te kunnen dragen moet het eerst getild worden. Bij dragen spelen de volgende factoren een rol: werkduur, draagafstand, al of niet symmetrisch kunnen dragen, grip op het object en hoofdruimte.

In praktijk komt binnen de Grafimedia een combinatie van tillen en dragen het meeste voor, omdat materialen vaak over een afstand verplaatst moeten worden. Het optillen, dragen en weer neerzetten van het materiaal wordt binnen de ergonomie ook wel een ‘samengestelde beweging’ genoemd. In drukkerijen is er bij het tillen van grote stapels papier, inktblikken, zware stansrollen of jerrycans met wasmiddelen kans op hoge fysieke belasting, waarbij vooral de kans bestaat dat de lage rug (te) zwaar belast wordt.

1.1.2 Duwen, trekken en knijpen

Bij duwen of trekken oefent iemand met zijn hand of handen kracht uit op een object, waarbij de kracht in dezelfde richting als het object gaat. Bij duwen is deze kracht van het lichaam af gericht, terwijl deze bij trekken juist naar het lichaam toe is gericht. In de meeste gevallen beweeg je tijdens het duwen of trekken. Denk aan het duwen van een karretje of rolcontainer. Ten aanzien van het leveren van de spierkracht, onderscheiden we twee typen krachten:

aanzetkracht, de kracht die korte tijd wordt uitgeoefend bij het in beweging zetten van het object; en
vervolgkracht, die nodig is om het voorwerp in beweging te houden.

Bij knijpen klemt iemand de vingers en de duim om een voorwerp heen, zodat hij de controle heeft over een zo groot mogelijk oppervlak en veel kracht kan leveren. Dit wordt ook wel ‘power grip’ genoemd.

1.1.3 Repeterende bewegingen

Repeterende bewegingen zijn het herhaald uitvoeren van dezelfde kortdurende bewegingen. Repeterende handelingen komen bijvoorbeeld voor bij inpakwerk, productiewerk en handmatig stickeren. Bij beeldschermwerk komen ook repeterende bewegingen voor, dit wordt behandeld in hoofdstuk 2.

1.1.4 Ongunstige werkhouding en langdurig staan

Ongunstige werkhoudingen zijn bijvoorbeeld het werken met een gedraaide en/of gebogen rug, met de handen boven schouderhoogte werken en werken beneden heup- hoogte en met name kniehoogte. Binnen de Grafimedia komen risicovolle werkhoudingen voor tijdens lang staan of zitten bij controle- of inpakwerk, gebogen, geknield of gehurkt werken bij machineonderhoud en ver reiken bij in- en uitvoertaken.

Langdurig staan (langer dan één uur achter elkaar) valt onder verkeerde werkhoudingen. Onder 'langdurig

staan' worden werkzaamheden gerekend die staand worden uitgevoerd waarbij minder dan 1 meter wordt gelopen. Bij langdurig staan zakt het bloed onder invloed van de zwaartekracht naar de onderbenen.

Door de bemoeilijkte terugstroom van het bloed uit de benen naar het hart ontstaan spataderen. Dit wordt gekenmerkt door jeukende, vermoeide en loodzware benen. Het is dus van belang om het staande werk af te kunnen wisselen met andere bewegingen.

1.2 EFFECTEN VAN FYSIEKE BELASTING

Fysieke belasting als zodanig is niet gezondheidsbedreigend, maar fysieke overbelasting van het lichaam wel.

Fysieke overbelasting en de gezondheidseffecten die kunnen ontstaan hangen samen met:

de aard en de duur van de ingenomen werkhouding;
de grootte van de uitgeoefende krachten;
de frequentie waarmee een taak wordt uitgevoerd.

Overbelasting kan leiden tot gezondheidsklachten en blijvende invaliditeit, wat weer leidt tot (tijdelijk) verzuim of zelfs arbeidsongeschiktheid. Klachten als gevolg van fysieke belasting treden vaak pas op latere leeftijd op. Herstellen van de gezondheidsschade is dan vaak niet meer aan de orde. Het is daarom zaak al vanaf jonge leeftijd te zware, eenzijdige belasting te voorkomen. Iedereen verdient het om met een gezond lichaam de pensioengerechtigde leeftijd te bereiken.

Gezondheidsrisico’s van tillen en dragen

Blootstelling aan tillen en dragen kunnen leiden tot de volgende risico’s: lage rugklachten, nekklachten, handklachten, heup- en knieklachten.

Tillen en dragen is belastend voor het lichaam en het risico neemt toe bij een toename van de frequentie van tillen en dragen en gewicht van de voorwerpen. Door zwaar en langdurig te tillen en/of te dragen kunnen de rugspieren en de bindweefselbanden beschadigd raken rond de wervelkolom of tussenwervelschijven.

Daarnaast geldt dat er ook lichamelijk gezondheidsschade kan ontstaan bij licht gewicht wanneer het tillen en dragen in een ongunstige houding wordt uitgevoerd of weinig hersteltijd tussen de werkhandelingen.

Gezondheidsrisico’s van duwen, trekken en knijpen

Blootstelling aan duwen, trekken kan leiden tot de volgende risico’s: schouderklachten en rugpijn.

Blootstelling aan knijpen kan leiden tot overlast van de spieren in de vingers en pols.

Gezondheidsrisico’s van repeterende bewegingen

Blootstelling aan repeterende bewegingen kan nadelige gevolgen hebben, met name aan de gewrichten van schouders, ellebogen, polsen en handen.

Ongunstige werkhouding en langdurig staan

Ongunstige werkhoudingen kunnen leiden tot gezondheidsklachten. Wanneer spieren en pezen aangespannen worden door een abnormale werkhouding, kan dit gezondheidsklachten veroorzaken. Werken in een ongunstige houding kan leiden tot statische belasting van de spieren met als gevolg een minder goede doorbloeding. Afhankelijk welke lichaamsdeel in een verkeerd houding wordt overbelast kunnen de klachten ontstaan. Een gebogen of gedraaide rug kan leiden tot rugklachten en geknield of gehurkt werken kan leiden tot knieklachten.