1. Wat iS machineveiligheid?

Machineveiligheid gaat over het voorkomen en in tweede instantie beperken van de risico’s bij het werken met machines. Machines kunnen bij verkeerd gebruik onveilige situaties veroorzaken. Werkgevers én werknemers hebben een gezamenlijk belang en een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid om te zorgen voor een veilige werkplek en een veilige manier van werken. De werkgever moet ervoor te zorgen dat de machine voldoet aan de geldende veiligheidseisen, zodat de werknemer deze machine veilig kan gebruiken. De werknemer moet zorgen dat hij/zij altijd veilig werkt door de veiligheidsinstructies goed op te volgen, zodat hij/zij zichzelf of anderen nooit onnodig in gevaar kan brengen.

Voor het maken van Grafimedia producten wordt gebruik gemaakt van een breed arsenaal aan machines: printers en drukpersen in allerlei soorten en maten, snijmachines, vouwmachines en ga zo maar door. Al deze gespecialiseerde machines en gereedschappen zijn niet weg te denken uit de bedrijfstak. De machines in de grafische industrie kenmerken zich door draaiende rollen en bewegende delen. Deze kunnen zorgen voor onveilige situaties, met alle risico’s van dien. Denk bijvoorbeeld aan ‘gegrepen worden’ bij het verhelpen van een storing of tijdens het schoonmaken van de walsen. Maar ook snijden aan messen of andere scherpe delen is een risico.

In deze arbocatalogus gaan we specifiek in op het voorkomen van risico die voortkomen uit de machine zelf. Bij het werken met machines kunnen zijdelings ook andere risico’s aanwezig zijn, zoals fysieke belasting, gevaarlijke stoffen, schadelijk geluid en fysieke belasting. In Arbocatalogusthema 2 ‘Fysieke belasting’, Arbocatalogusthema 5 ‘Werken met gevaarlijke stoffen’ en Arbocatalogusthema 4 ‘Geluid op de werkplek’ gaan we in op deze risico’s.

Machinerichtlijn en CE-markering

De Machinerichtlijn (2006/42/EG) is opgesteld om vrijhandel tussen de EU-lidstaten te bevorderen en om minimumeisen te stellen aan veilig ontwerp van machines. De Machinerichtlijn betreft een Europese richtlijn, opgenomen in het Warenwetbesluit Machines, die van toepassing is op de machine-industrie. De eisen van de machinerichtlijn zijn van toepassing op fabrikanten, importeurs maar ook online sales en fulfilmentdienstverleners die machines in de handel brengen en gebruikers die de machines in gebruik nemen.

Een machine die na 1995 voor het eerst in de handel werd gebracht, moet voorzien zijn van een CE-markering. CE staat voor het Franse ‘Conformité Européenne’. Met deze markering verklaart de fabrikant te hebben voldaan aan de essentiële veiligheids- en gezondheidseisen van alle toepasselijke EU-richtlijnen.

De machinerichtlijn is van toepassing op machines, verwisselbare uitrustingsstukken, veiligheidscomponenten, hijs- en hefgereedschappen, kettingen, kabels en banden, verwijderbare mechanische overbrengingssystemen en niet voltooide machines.

Binnen de Machinerichtlijn wordt onder een machine verstaan[1]:

Een samenstel, voorzien van of bestemd om te worden voorzien van een aandrijfsysteem- maar niet op basis van rechtstreeks gebruikte menselijke of dierlijke spierkracht - van onderling verbonden onderdelen of componenten waarvan er ten minste één kan bewegen en die samengevoegd worden voor een bepaalde toepassing.
Een samenstel dat gereed is voor montage, waarvan enkel de componenten voor montage of voor de aansluiting op kracht- of aandrijfbronnen ontbreken.
Een samenstel met bewegende delen voor het heffen van lasten uitsluitend door menselijke spierkracht.

Arbowet en -besluit

De Arbowet schrijft voor dat een werkgever - als eigenaar of gebruiker van een machine - verantwoordelijk is voor de veiligheid van de machines die hij/zij ter beschikking stelt aan personeel. In het Arbobesluit is opgenomen dat een nieuwe aangeschafte machine voorzien dient te zijn van de CE-markering. In Nederland dient deze te voldoen aan het Warenwetbesluit Machines. De eisen zijn dus niet vrijblijvend, maar zijn wettelijk vastgelegd. De machine dient gebruikt te worden voor het doel, op de wijze en op de plaats waarvoor zij zijn ingericht en bestemd, volgens voorschrift van de fabrikant (volgens de gebruiksaanwijzing).

De werkgever, die een machine aanschaft, dient te beoordelen of de machine veilig in gebruik genomen kan worden en of er eventueel nog restrisico’s zijn die afgedekt moeten worden. Een controle alleen op de aanwezigheid van een machineplaatje met CE-markering is dus niet voldoende. Hoe een werkgever kan komen tot een goede risicobeoordeling en oplossingen wordt toegelicht in de volgende hoofdstukken. Het doel hierbij is om de risico’s van machines terug te brengen naar een aanvaardbaar niveau.

[1] De definitie is in de Machinerichtlijn uitgebreider. Voor de leesbaarheid zijn de onderdelen van de definitie die binnen de Grafimedia minder relevant zijn niet opgenomen. De volledige definitie van een machine is opgenomen in Artikel 2 van de Machinerichtlijn.