Begrippenlijst

Arbeids- en Organisatiedeskundige
In de Arbowet worden 4 zogeheten arbokerndeskundigen genoemd: de bedrijfsarts, de hogere veiligheidskundige, de arbeidshygiënist en de arbeids- & organisatiedeskundige. De arbeids- en organisatiedeskundige is de specialist op hetgebied van psychosociale arbeidsbelasting (PSA): Het gaat hierbij om arbeidsrisico’s die werkstress kunnen veroorzaken, zoals werkdruk en ongewenste omgangsvormen. Onder aanwijzing van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid is een certificatieregeling beschikbaar voor de vakbekwaamheid.

Gecertificeerde arbokerndeskundigen met de scope A&O deskundige kunnen waardevol zijn voor bedrijven bij het invullen van een bedrijfsspecifieke aanpak van PSA.

Arbeidshygienische strategie
De Arbowet verlangt dat de maatregelen in een bepaalde volgorde worden genomen, waarbij allereerst naar de bron van het probleem wordt gekeken. Dit wordt de arbeidshygiënische strategie genoemd.

Arbocatalogus
Een arbocatalogus is als het ware een ‘boek met oplossingen’ voor de belangrijkste arborisico’s in een sector. De arbocatalogus Grafimedia is goedgekeurd door de Arbeidsinspectie en behandelt 7 onderwerpen, waarvan werkdruk en stress er één is.

Agressie en geweld
Onder agressie en geweld zijn meer vormen te onderscheiden: verbaal, psychisch en fysiek geweld. Bij verbaal geweld valt te denken aan schelden of beledigen. Bij psychisch geweld gaat het o.a. om lastigvallen, intimideren of onder druk zetten. Bij fysiek geweld gaat het bijvoorbeeld om schoppen, slaan, bijten, vastgrijpen, of overvallen worden

Autonomie
De vrijheid om zelf je werk te regelen, in te delen of beslissingen te nemen (ook wel regelmogelijkheden genoemd).

Buffers
De aspecten in je werk die je voldoening en energie geven waardoor je plezier hebt in het werk en beter kunt omgaan met zaken die je stress opleveren. Zie ook de andere benamingen hiervoor: energiegevers of energiebronnen.

Burn-out
Psychische toestand gekenmerkt door fysieke, emotionele en mentale uitputting.

Conflict
De situatie wanneer tussen twee of meer partijen (personen of groepen), de belangen, doelen, rollen en/ of opvattingen met elkaar onverenigbaar zijn (of lijken). Het wordt pas een conflict wanneer tenminste één van beide partijen zich van deze onverenigbaarheid bewust wordt en zijn vijandige gevoel uit of omzet in daden.

Coping
De wijze waarop iemand omgaat met spanning/ongewenste situaties.

Discriminatie
Discriminatie wil zeggen dat er (direct of indirect) onderscheid wordt gemaakt op grond van: afkomst, geslacht, seksuele geaardheid, leeftijd, handicap of chronische aandoening, politieke gezindheid, arbeids-relatie (fulltime of parttime), arbeidscontract (vast of tijdelijk), vakbondslidmaatschap, burgerlijke staat, nationaliteit, godsdienst of levensbeschouwing.

Duurzame inzetbaarheid
Duurzame inzetbaarheid is een verzamelbegrip dat verschillende thema’s raakt. Het gaat niet alleen om gezondheid en goede arbeidsomstandigheden, maar ook bijvoorbeeld om ontwikkeling en opleiding (bijblijven), motivatie en houding, leiderschap en bedrijfscultuur.

Duurzaam inzetbare medewerkers
Duurzaam inzetbare medewerkers zijn gezonde, gemotiveerde en goed gekwalificeerde werknemers die ook op termijn, dus duurzaam, inzetbaar zijn voor het bedrijf. Ze leveren op die manier toegevoegde waarde en zorgen er - samen met de werkgever - voor dat ze plezier in hun werk hebben en houden. Nu en in de toekomst.

Emotionele steun
Begrip willen krijgen voor een situatie.

Energievreters
De kenmerken die werk stressvol maken, worden ook wel aangeduid als stressoren. Het gaat daarbij omdingen in je werk die veel energie kosten. Het zijn als het ware energievreters

Energiebronnen
De tegenhanger van stressoren. De aspecten in je werk die je voldoening en energie geven waardoor je plezier hebt in het werk en beter kunt omgaan metzaken die stress veroorzaken. Deze aspecten worden ook wel energiegevers of buffers genoemd.

Feedback
Het krijgen van een terugkoppeling over de resultaten of je gedrag. Feedback is bedoeld om groei enontwikkeling te stimuleren. Om elkaar te helpen.

Informatiesteun
Informatie willen krijgen van anderen waarmee men de situatie makkelijker aankan.

Instrumentele steun
Hulp willen krijgen van anderen om de situatie op te kunnen lossen.

Leefstijl
Onder leefstijl verstaan we gedrag waarvoor een relatie met goede gezondheid of met gezondheidsproblemen is vastgesteld. Voor het creëren van een gezonde leefstijl worden vaak de BRAVO factoren genoemd: Bewegen, Roken, Alcohol, Voeding, Ontspanning.

Medezeggenschap
Medezeggenschap is het uitoefenen van invloed op de (arbeids)omstandigheden, arbeidsrelatie en de organisatie door werknemers. Dat kan in de vorm van een centrale ondernemingsraad (COR), groepsondernemingsraad (GOR), ondernemingsraad (OR),
personeelsvertegenwoordiging (PVT) dan wel het personeel.

Ongewenste omgangsvormen
Ongewenste omgangsvormen op de werkvloer kunnen leiden tot werkstress en vallen (naast werkdruk) in de Arbowet onder het arbeidsrisico psychosociale arbeidsbelasting (PSA). Er zijn verschillende vormen van ongewenste omgangsvormen: seksuele intimidatie, pesten, agressie en geweld en discriminatie. Wat als ‘ongewenst’ gedrag beschouwd wordt is per persoon en ook per situatie verschillend. Gedrag wordt als ongewenst gekwalificeerd als het slachtoffer het gedrag als ongewenst ervaart.

Onderbelasting (bore-out)
Te weinig of te simpel werk.

Organisatiecultuur
De geestelijke bagage van de mensen in een organisatie. Daarin wordt onderscheid gemaakt tussen ‘diepere waarden’ die niet direct waarneembaar zijn: vaste aannamen, veronderstellingen, waarden en normen die de grondslag van al het gedrag vormen én direct waarneembare zaken als de wijze van kleden en de gedragscodes.

Overspannenheid
Een situatie waarbij men niet meer met stress kan omgaan en de klachten niet verminderen bij ontspannen of slapen.

Psychosociale arbeidsbelasting (PSA)
Psychosociale arbeidsbelasting (PSA) is als arbeidsrisico opgenomen in de Arbowet. Het gaat hierbij om arbeidsrisico’s die werkstress kunnen veroorzaken, zoals werkdruk, en ongewenste omgangsvormen(agressie/geweld, pesten, discriminatie en seksuele intimidatie). Van deze verschillende PSA vormen komt werkdruk het meest voor.

Pesten
Herhaald ongewenst negatief gedrag , waartegen iemand zich niet kan verdedigen. Pestgedrag kan direct zijn gericht tegen de persoon of groep (kleinerende of vernederende opmerkingen, voortdurendekritiek). Pesten kan ook minder direct (iemand isoleren, buitensluiten en negeren, of roddels, kwaadaardigegeruchten, leugens en valse beschuldigingen verspreiden).

Risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E)
Een wettelijk verplicht onderzoek waarin de werkgever een inventarisatie maakt van de risico’s die het werk met zich meebrengt voor de medewerkers. Een plan van aanpak geeft aan hoe deze risico’s worden aangepakt.

Seksuele intimidatie
Elke vorm van seksuele toenadering, verzoeken om seksuele gunsten of ander seksueel getint gedrag die een werknemer tegen wie het is gericht, als ongewenst ervaart. Dat kan verbaal zijn (dubbelzinnige opmerkingen, vragen over het privéleven), non- verbaal (tonen van seksueel getinte afbeeldingen, aanstaren, gebaren maken) en alle vormen van ongewenst lichamelijk contact (arm om de schouder, beetpakken, knijpen, zoenen, aanranden en verkrachten).

Stressreactie
Een noodzakelijke en functionele reactie die je in staat stelt om op goede wijze te reageren op een situatie of plotselinge verandering.

Stressoren
De (werk)kenmerken die stress veroorzaken. Deze worden de laatste jaren steeds vaker aangeduid als ‘energievreters’.

Taakeisen
De eisen die het werk stelt: hoog werktempo, veel werk, hoge kwaliteitseisen, ingewikkelde taken of veel verantwoordelijkheden, onduidelijke taken of rollen.

Waarderingssteun
Van anderen willen horen dat je het goed doet.

Werkdruk
Het gevoel dat je niet of met veel moeite kan voldoen aan de eisen die het werk stelt.

Werkgeluk of werkplezier?
Met geluk op het werk is niets mis. De vraag komt wel op wat we onder geluk verstaan. En of dat ‘te managen’ is op het werk. Het lijkt zinvoller om eerst te weten waarvan medewerkers ongelukkig worden op het werk, of waar ze last van hebben. Ook is het goed te beseffen dat werk slechts één deel is van je leven. Naast werk zullen er ook andere zaken waardevol voor je zijn en invloed hebben op je ‘geluk’. En is geluk maakbaar? Of is het een kwestie van geluk hebben?

Psycholoog René Diekstra geeft in zijn boek ‘De kwestie van geluk’ (2000) geen concreet antwoord, maar laat de lezer aan de hand van verschillende thema’s over geluk nadenken. Hij beschrijft geluk als een soort huis met kamers. Een werkkamer, een relatiekamer, een gezondheidskamer, een vrijetijdskamer en een zingevingskamer. Elke dag probeert hij in elke ‘kamer van geluk’ wat tijd door te brengen, met het idee zijn tijd en aandacht op een goede manier te verdelen.

In plaats van werkgeluk spreken wij in dit arbocatalogusthema liever van werkplezier. Aan plezier op het werk kun je zelf in belangrijke mate een bijdrage leveren, het is minder groots en ongrijpbaar.

Werkstress
Werkstress is het gevolg van hoge werkdruk en/of andere vormen van psychosociale arbeidsbelasting (PSA). De Arbowet omschrijft stress als volgt: stress is een toestand die als negatief wordt ervaren en die lichamelijke, psychische of sociale gevolgen heeft.

Werkplezier
De tegenhanger van werkdruk/werkstress. Fluitend naar je werk gaan omdat je ‘geluk’ vindt in het werk en/of de werkomgeving. Werkplezier wordt de laatste jaren ook vaak aangeduid als ‘werkgeluk’.